ζωολογικός κήπος

Χώρος συγκέντρωσης ζώων, γενικά εξωτικών, που εκτρέφονται σε περιβάλλοντα με συνθήκες όσο το δυνατόν όμοιες με αυτές των περιοχών προέλευσής τους. Οι σημερινοί ζ.κ., οργανωμένοι με κριτήρια που αποκτήθηκαν ιδιαίτερα τον 19o αι., δεν έχουν μόνο σκοπό να ικανοποιήσουν την περιέργεια και το μορφωτικό ενδιαφέρον των πολυάριθμων επισκεπτών αλλά και να προσφέρουν στους ζωολόγους τη δυνατότητα πραγματοποίησης μελετών στα διάφορα πεδία της βιολογίας. Στην αρχαιότητα, στις βασιλικές αυλές και σε μερικά θρησκευτικά ιδρύματα των ανατολικών χωρών ήταν κοινή η συνήθεια να εκτρέφουν χαρακτηριστικά ζώα. Κατά τους κλασικούς χρόνους, η Ρώμη εισήγαγε μεγάλο αριθμό θηρίων, αλλά με σχεδόν αποκλειστικό σκοπό τη χρήση σε θεάματα του ιπποδρόμου. Από την Αναγέννηση και στο εξής, ζώα παράξενα στη μορφή και στις συνήθειες εκτρέφονταν σε διάφορες χώρες της Ευρώπης με πρωτοβουλία των μοναρχών. Από το τέλος του 19ου αι., στην Ευρώπη και στην Αμερική ιδρύθηκαν και επιχορηγήθηκαν σπουδαίοι ζ.κ., όπως αυτός του Λονδίνου. Οι συνθήκες εκτροφής των ζώων, ο τεχνικός εξοπλισμός και, ιδιαίτερα, η εμφάνιση των ζ.κ. βελτιώθηκαν ουσιαστικά χάρη στον Γερμανό Καρλ Χάγκενμπεκ (1844-1913), έναν έμπορο εξωτικών ζώων, ο οποίος ίδρυσε το 1907 τον ζ.κ. του Στέλινγκεν (Αμβούργο), κατά το πρότυπο του οποίου οργανώθηκαν αργότερα οι σπουδαιότεροι σύγχρονοι ζ.κ. Σε αυτούς επιζητείται η αναπαραγωγή των αναγκαίων συνθηκών του περιβάλλοντος, όπως για παράδειγμα μεγάλες εκτάσεις με βράχους, βλάστηση και νερά. Τα κλουβιά είναι ευρύχωρα, μερικές φορές κρυμμένα με επιμέλεια και, όταν είναι δυνατόν, αντί για περιφράξεις κατασκευάζουν ανυπέρβλητες τάφρους που μοιάζουν με φυσικές. Όπως είναι φανερό, οι ζ.κ., εκτός από το άφθονο υλικό για τη μελέτη των ζωικών οργανισμών, προσφέρουν τη μορφωτική και την επιστημονική συμβολή τους, που αποτελείται από τα λείψανα των ζώων με τα οποία μπορούν να πλουτιστούν εύκολα και με μικρή δαπάνη οι συλλογές των ζωολογικών μουσείων. Από τους διάφορους σύγχρονους ζωολογικούς κήπους, χαρακτηριστικό είναι το σχεδιάγραμμα του κήπου του Αμβούργου, που προέρχεται κυρίως από τον Καρλ Χάγκενμπεκ (1907)· το σημαντικότερο χαρακτηριστικό των σημερινών ζωολογικών κήπων είναι η αναπαραγωγή του περιβάλλοντος, μέσα στο οποίο τα διάφορα ζώα διαβιούν σε άγρια κατάσταση. Η σημερινή διάταξη του ζωολογικού κήπου του Αμβούργου στα πιο τυπικά και σπουδαιότερα διαμερίσματα είναι ως εξής: 1) λίμνη για μεγάλα καλοβατικά πτηνά· 2) αναπαράσταση της αφρικανικής στέπας με ζέβρες και στρουθοκαμήλους· 3) λευκή άρκτος, ωταρίες και θαλάσσιο λιοντάρι· 4) φώκιες· 5) πιγκουΐνοι· 6) νηκτικά και διάφορα καλοβατικά πτηνά· 7) γύπες· 8) αφρικανικές αντιλόπες· 9) καμηλοπαρδάλεις· 10) λιοντάρια· 11) άγριες κατσίκες στο βραχώδες περιβάλλον τους· 12) τάπιροι· 13) τμήμα προσαρμογής στο περιβάλλον· 14) καμήλες· 15) φοινικόπτερα· 16) αυστραλιανή πανίδα· 17) νοτιοαφρικανική πανίδα· 18) κόντιακ, μεγάλη άρκτος της Αλάσκας· 19) ασιατικά βοοειδή· 20) ύαινες· 21) μερικά ασιατικά ζώα μεταξύ των οποίων ζεμπού (βους ο υβοφόρος), αντιλόπη η αιγελάφειος και ελάφια στικτά· 22) παβιάνοι (κυνοκέφαλοι πίθηκοι) και μεγάλα φίδια της Νότιας Αμερικής· 23) άγρια λάμα, ναντού (στρουθοκάμηλος της Νότιας Αμερικής), μανδρίλοι· 24) λύγκες· 25) βίσονες· 26) λεοπαρδάλεις· 27) τίγρεις· 28) προπλάσματα σε φυσικό μέγεθος προϊστορικών σαυροειδών· 29) ελέφαντες· 30) ρινόκεροι· 31) άγρια άλογα· 32) ανθρωποειδείς πίθηκοι· 33) τροπική πανίδα· στο τμήμα αυτό υπάρχουν ψάρια, σαύρες, φίδια, αλιγάτορες, γιγάντιες χελώνες, κολίβρια, λεμούριοι, ουιστίτι (καλλίτριχες)· 34) σχολή ιππασίας. Α) Βιρμανικός ναός με τυπικά γλυπτά της βουδιστικής τέχνης· Β) τμήμα με εξοπλισμό ψυχαγωγίας για παιδιά· C) διάφορα συστήματα προς χρήση των επισκεπτών. Δελφίνια σε ενυδρείο του ζωολογικού κήπου της Μαδρίτης (φωτ. ΑΠΕ). Άποψη από τον ζωολογικό κήπο της Πετρούπολης, με τις πολικές αρκούδες (φωτ. ΑΠΕ). Τίγρεις στον ζωολογικό κήπο της Βουδαπέστης (φωτ. ΑΠΕ).